Nasze Głosy to projekt partycypacyjny, którego celem jest zmiana polityki społecznej. Działanie jest innowacyjne dzięki zastosowaniu metody krzyżowania wiedzy, która polega na łączeniu trzech rodzajów wiedzy: wiedzy wynikającej z doświadczenia osób żyjących w ubóstwie, wiedzy praktyków pracujących w systemie pomocy społecznej i wiedzy akademików. Celem spotkań jest powołanie Rzecznika Praw Społecznych broniącego interesów m.in. osób najbiedniejszych, których prawa często są łamane, dla których dostęp do wielu usług jest ograniczony.

Nasze Głosy są kontynuacją Spotkań Dialogu i Solidarności, które odbywały się w latach 2009-2016. Były one przestrzenią do wymiany myśli, doświadczeń, wiedzy oraz pomysłów na walkę z nędzą między osobami żyjącymi w trudnych warunkach a osobami, które chciały być z nimi solidarne i wspólnie walczyć o lepsze warunki życia. Więcej na temat Spotkań Dialogu i Solidarności można przeczytać tu: Spotkania Dialogu i Solidarności

Nasze, czyli kogo?

Jesteśmy ludźmi, którzy doświadczyli biedy w różnych jej formach, znają system pomocy społecznej od strony osób korzystających, poznali wiele dróg i rozwiązań, formalnych i nieformalnych, skutecznych oraz działających tylko w teorii. Wiemy, jak przetrwać, gdy nie ma się prawie nic, przez lata zdobyliśmy wiele umiejętności. Mimo naszej wiedzy i doświadczenia jesteśmy wciąż pomijani w dialogu społecznym i tworzeniu polityk.

Jesteśmy pracownikami systemu pomocy społecznej. Znamy ten system od środka, wiemy, jakie praktyki pomagają nam w pracy, a jakie ją utrudniają, które przepisy prawa są przestarzałe, absurdalne. Jesteśmy też ludźmi z „krwi i kości”; czasem przepracowanymi, przemęczonymi, niemającymi dość czasu dla wszystkich osób i rodzin, do których zostaliśmy przydzieleni. Niejednokrotnie mamy „związane ręce” przez Ustawę o pomocy społecznej i inne ustawy lub ich interpretacje, przez odgórne decyzje, przez ludzkie ograniczenia i brak czasu.

Jesteśmy naukowcami. Mamy wiedzę akademicką na temat systemów społecznych i pracy socjalnej, marginalizacji i ubóstwa, polityki i usług społecznych. Prowadzimy badania, tworzymy opracowania naukowe, wiemy, jakie rozwiązania są wdrażane w Polsce i na świecie. Jesteśmy badaczami, którzy poznają i opisują rzeczywistość, uwzględniając metody naukowe. Chcemy, by nasza wiedza służyła nie tylko na uniwersytecie, ale przyczyniała się do poprawy rzeczywistości.

Rzecznik Praw Społecznych

My, osoby z doświadczeniem ubóstwa, pracownicy systemu pomocy społecznej i naukowcy, a także wolontariusze ATD Czwarty Świat, szukamy wspólnie możliwych sposobów na usprawnienie działania systemu pomocy społecznej. W wyniku wielu dyskusji wypracowaliśmy koncepcję nowej instytucji rzecznika, który będzie stał na straży praw socjalnych, który będzie blisko ludzi, zabierając głos w imieniu pojedynczych osób i całych grup. Sam pomysł jest dość innowacyjny; natknęliśmy się na podobne rozwiązanie tylko w Finlandii. Jarek, jeden z uczestników projektu, zauważył, że powołanie rzecznika w Polsce mogłoby stanowić przykład dla wielu innych państw europejskich.

Metoda krzyżowania wiedzy

Wszystko zaczęło się w latach 2016-2017, kiedy w ramach programu unijnego „Europa dla obywateli” po raz pierwszy skrzyżowaliśmy naszą wiedzę, by dokonać analizy relacji między potrzebującymi a „pomagaczami”. Przeprowadziliśmy diagnozę sytuacji w Polsce i na tej podstawie wypracowaliśmy zestaw rekomendacji, wśród których pojawił się pomysł na powołanie nowej instytucji rzecznika. Po zakończeniu europejskiego projektu postanowiliśmy nadal się spotykać i pracować nad wprowadzeniem w życie naszych propozycji.

Widujemy się na przemian w Kielcach i Warszawie; są wśród nas osoby z obu tych miast. Początkowo pracowaliśmy metodą krzyżowania wiedzy wypracowaną przez ATD Czwarty Świat. Łączyliśmy 3 perspektywy, wykorzystywaliśmy nasze zasoby informacji i doświadczeń, by pracować nad zagadnieniami raz w grupach utworzonych ze względu na źródło wiedzy, a raz wspólnie na forum. Pomogło nam to zrozumieć różne punkty widzenia, znaleźć wspólny język i wypracować nową, bardziej kompletną wiedzę. Boguś, uczestnik spotkań, powiedział: „Uczę się cały czas. Czerpię tę wiedzę z ATD”. Jarek podsumował jedno ze spotkań słowami: „Wyjeżdżam z Kielc bardzo podbudowany. Ścierały się różne nasze wrażliwości”.

Etapy i narzędzia pracy

Jednym z etapów projektu było przeprowadzenie badania ankietowego wśród ludzi doświadczających biedy, pracowników pomocy społecznej i akademików na temat idei powołania rzecznika działającego w obszarze pomocy społecznej. Rok 2019 rozpoczęliśmy od opracowania wyników badania. Zdecydowana większość osób odpowiadających na pytania była za powołaniem Rzecznika, który działałby lokalnie.

Po zakończeniu analizy ankiety zastanowiliśmy się, jaką strategię powinniśmy przyjąć i jakich narzędzi będziemy potrzebować na dalszej drodze do powołania Rzecznika, w tym do kogo powinny one zostać dostosowane. Stworzyliśmy dokument opisujący koncepcję rzecznika i przygotowaliśmy odpowiedzi na najczęściej padające pytania i wątpliwości. Udało nam się nawiązać współpracę z prawnikami, którzy pomogą nam przygotować wzór nowej ustawy, którą chcemy zaproponować.