W lutym 2023 roku delegacja ATD Fourth World, w skład której wchodzili aktywiści ATD z doświadczeniem ubóstwa, spotkała się w Wiedniu, w Austrii, z Agencją Praw Podstawowych Unii Europejskiej (ang. European Agency for Fundamental Rights [FRA]). W spotkaniu uczestniczył dyrektor FRA, Michael O’Flaherty. Delegacja ATD pochodziła z czterech krajów europejskich: Belgii, Bułgarii, Francji i Irlandii.
Osiągając cele
Spotkanie z FRA miało na celu: nawiązanie współpracy z europejską agencją działającą na polu praw podstawowych, zbadanie możliwości przyszłej współpracy oraz zgłoszenie prośby o przeprowadzenie badania dotyczącego dyskryminacji społeczno-ekonomicznej i nadużyć instytucjonalnych.
Przygotowanie
Międzynarodowa delegacja ATD spędziła tydzień, aby przygotować się do spotkania z FRA. Gdy już do niego doszło, delegacja przedstawiła prezentację opartą na swoich własnych, życiowych doświadczeniach związanych z dyskryminacją społeczno-ekonomiczną i nadużyciami instytucjonalnymi. Przedstawiono przyczyny i skutki tych dwóch problemów oraz sposoby, w jaki wpływają one na życie osób żyjących w skrajnym ubóstwie. Oto kilka wyróżniających się przykładów.
Pepi, Bułgaria – zaistnieć w świetle prawa
W naszym kraju istnieje problem z adresami ulicznymi i z tego powodu również z kartami tożsamości. Aby otrzymać kartę tożsamości, konieczne jest posiadanie adresu. Ja mieszkam i zawsze mieszkałem w miejscu, gdzie zakwaterowanie nie jest legalne, ale istnieje już od bardzo dawna. Pewnego dnia o szóstej rano obudziłem się z policją przed twarzą i odgłosem maszyn niszczących budynki. W tamtym momencie jedyne, co można zrobić, to uratować swoje dzieci i dokumenty tożsamości. Burmistrz był tam i powiedział nam, że zostaniemy umieszczeni w ośrodku kryzysowym, który jest przeznaczony dla osób na okres od trzech do sześciu miesięcy. Niektórzy z nas mieszkają tam teraz od trzech do czterech lat! Po zburzeniu budynków, adres przestał istnieć. Wtedy zaczęły się prawdziwe problemy. Bez adresu nie możesz zapisać swoich dzieci do szkoły. Kiedy zabieram moje dzieci do szkoły, często muszę je odebrać z posterunku policji, ponieważ nie mają karty tożsamości [i często zostają aresztowane]. Ale nie mogę udowodnić, że są moimi dziećmi, ponieważ nie mam karty tożsamości. Mnie również zatrzymywały władze. Ze względu na brak adresu, nie miałem karty tożsamości. Adres, pod którym mieszkałem, już nie istnieje, ale mimo to nadal otrzymuję rachunki za prąd i wodę. Gdy nie masz karty tożsamości, nie możesz znaleźć pracy, zapisać dzieci do szkoły, otrzymać żadnej pomocy ze strony państwa, pójść do lekarza, itp., i nie masz podstawowych praw.
Lorraine, Irlandia – Dyskryminacja w dostępie do opieki zdrowotnej
Moja przyjaciółka wpadła w śpiączkę cukrzycową i została przewieziona do szpitala. Lekarze i pielęgniarki nie udzielali jej pomocy, dopóki nie interweniował pracownik socjalny. Przyjęli, że jej stan jest spowodowany zażywaniem narkotyków, chociaż tak nie było. Spowodowało to, że poczuła się bezsilna i osądzana, a także że odebrano jej podstawowe prawa. System opieki zdrowotnej musi przestać osądzać ludzi. Zostawiono ją samą w pokoju; nikt nie przyszedł do niej. Czuła się upokorzona. Moja przyjaciółka czuła, że nikt jej nie wierzy i czuła się zawstydzona.
Odile z Francji – Przyczyny dyskryminacji społeczno-ekonomicznej
To wpływa na Twoje zdrowie. Instytucje nie słuchają cię; traktują cię inaczej, dlatego nie otrzymujesz odpowiedniej opieki (…). W przypadku mieszkań socjalnych, dyskryminują cię, ponieważ widzą cię inaczej (…). To sprawia, że czujesz się przygnębiony. Czujesz się porzucony i uwięziony. Kiedy przez całe życie byłeś maltretowany, nie możesz ruszyć do przodu i nie masz siły ani skłonności, aby zmienić rzeczy i wydostać się z ubóstwa (…). Jak można wyjść z ubóstwa, gdy jest się chorym i ktoś ukradł ci siłę? Kiedy rozmawiam o tym z moim lekarzem, przepisuje mi leki na depresję, ale to nie rozwiązuje problemu. Mam ten problem z powodu traumy, która nie została odpowiednio leczona.
Europejska Sieć Przeciwdziałania Ubóstwu
W trakcie tygodnia przygotowań odbyło się spotkanie między delegacją ATD a austriacką Europejską Siecią Przeciwdziałania Ubóstwu (EAPN). Delegacja ATD i EAPN omówiły problem dyskryminacji społeczno-ekonomicznej oraz inicjatywy, podejście, wartości i sposób myślenia EAPN. Praca EAPN jest porównywalna do pracy ATD, a obie organizacje mają te same cele. EAPN skupia się na pojęciu „klasizmu”, ściśle związanego z terminem ubóstwa i dyskryminacją społeczno-ekonomiczną; terminy używane przez Specjalnego Sprawozdawcę ONZ ds. Ekstremalnego Ubóstwa i Praw Człowieka. Tydzień przygotowań pokazał, że naruszenia praw człowieka mają miejsce nie tylko w całej Europie ale i świecie.
Spotkanie z FRA
Spotkanie z FRA rozpoczęło się krótką prezentacją delegacji ATD na temat konsekwencji i przyczyn dyskryminacji społeczno-ekonomicznej, z jaką borykają się osoby żyjące w skrajnym ubóstwie. Następnie dyrektor FRA oraz eksperci udzielili swoich opinii.
Dyrektor FRA powiedział, że jest świadomy opisanych przez aktywistów ATD Czwarty Świat sytuacji. Dodał, że zawsze nim wstrząsają. Poruszył termin „upośledzający” – utrata władzy, o której mówiono w prezentacji, którą „w pełni uznaje i akceptuje” jako problem osób żyjących w biedzie. Gdy był młodym prawnikiem, pan O’Flaherty był świadkiem tego rodzaju dyskryminacji. Powiedział: „Kiedy uczyłem się zawodu prawnika, starsi partnerzy doradzali nam, że jeśli niektórzy ludzie ubierają się w określony sposób i nie wydają się być w stanie zapłacić opłat, powinniśmy położyć ich sprawę na dno stosu i mieć nadzieję, że uda się uniknąć ich rozpatrywania”. Pod koniec swojego wystąpienia wyraził życzenie, żeby ATD uznało FRA za sojusznika. Delegacja ATD serdecznie to przyjęła.
Działalność FRA
Następnie przedstawiono działalność FRA. Obejmowała ona badania na temat „biedoty i praw społecznych”. W prezentacji podkreślono cel Planu Działań Europejskiego Filaru Praw Społecznych, którym jest zmniejszenie liczby osób zagrożonych ubóstwem i/lub wykluczeniem społecznym o 15 milionów. Główną ideą badań FRA w ostatnich kilku latach jest skupienie się na osobach żyjących w skrajnym ubóstwie. W ankiecie badawczej FRA znajduje się pytanie: „Czy masz trudności finansowe pod koniec miesiąca?”. Dzięki tym badaniom FRA może wykazać, że grupy z tymi wyzwaniami są częściej poddawane dyskryminacji niż inne grupy.
Szansa na wymianę
Po prezentacji FRA odbyła się dyskusja, która pomogła delegacji ATD zrozumieć ograniczenia FRA, głównie finansowe. Uniemożliwiają one FRA przeprowadzenie badań na dużą skalę wśród docelowej populacji, na przykład osób dotkniętych dyskryminacją socjoekonomiczną, czyli żyjących w skrajnym ubóstwie. Pomimo tego FRA twierdzi, że już pracuje nad problemami związanymi z ubóstwem w bardziej konkretnych populacjach, które są łatwiejsze do określenia, takich jak kobiety, społeczność LGBTQ+ czy społeczność Romów. FRA posiada wyniki badań, z których ATD będzie mogło skorzystać. Dodali również, że nadal będą uważnie obserwować wskaźniki sygnalizujące dyskryminację socjoekonomiczną lub nadużycia instytucjonalne.
FRA zaproponowała, aby ATD wzięło udział w działaniach związanych z Europejskim Filarem Praw Społecznych (ang. European Pillar of Social Rights [EAPN]). FRA zaleciła również apelowanie do rządów krajowych w celu pociągnięcia ich do odpowiedzialności.
Wzmacniając więzi
W celu wzmocnienia więzi między FRA a Francją, ATD miało możliwość spotkania się z Ambasadorem Francji w Austrii, Gilles’em Pécoutem. Ambasador zaoferował ATD wsparcie w celu umocnienia relacji między ATD a FRA. Jest on w stałym kontakcie z FRA. Podczas spotkania Ambasador wysłuchał aktywistów ATD opowiadających o realnych przykładach dyskryminacji społeczno-ekonomicznych. Podkreślił ważność pracy, którą ATD wykonuje. Wyraził swoje pragnienie pomocy ATD w pracy w Austrii i tam, gdzie tylko to możliwe.
Interakcje z EAPN, FRA i Ambasadorem Francji w Austrii pozwalają ATD na budowanie stabilnej współpracy z tymi organizacjami. Umożliwi to ATD pracę nad kwestiami związanymi z dyskryminacją społeczno-ekonomiczną i tematem skrajnego ubóstwa.