Zakończmy złe traktowanie przez społeczeństwo i instytucje. Wspólne działania na rzecz sprawiedliwych, pokojowych i integracyjnych społeczeństw.
Nota koncepcyjna
Ubóstwo ma wiele wymiarów, niektóre są widoczne, inne ukryte, ale wszystkie są ze sobą powiązane. Temat Międzynarodowego Dnia Walki z Ubóstwem (IDEP) na lata 2024-2025 podkreśla jeden z Ukrytych wymiarów ubóstwa – złe traktowanie przez społeczeństwo i instytucje, którego doświadczają osoby żyjące w ubóstwie, oraz poddaje refleksji sposoby wspólnego działania na rzecz 16 celów zrównoważonego rozwoju (SDG) w celu promowania sprawiedliwych, pokojowych i integracyjnych społeczeństw.
„Złe traktowanie przez społeczeństwo i instytucje niszczy naszą godność. Często sprawia, że czujesz się słaby, ponieważ wkładasz całą swoją energię w zrobienie czegoś, a ostatecznie nie widzisz rezultatów. To prowadzi do podziałów.” – osoba doświadczająca ubóstwa
Osoby doświadczające ubóstwa spotykają się z negatywnymi postawami. Są stygmatyzowane, dyskryminowane, oceniane na przykład na podstawie wyglądu, akcentu, adresu (lub jego braku), obwiniane za swoją sytuację i traktowane bez szacunku. Złe traktowanie jest bardziej widoczne w przypadku osób, które spotykają się z innymi formami uprzedzeń, w tym ze względu na płeć, orientację seksualną, rasę lub pochodzenie etniczne. Złe traktowanie przez społeczeństwo stwarza warunki dla złego traktowania przez instytucje, z jednoczesnym negatywnym nastawieniem (nieufność, brak szacunku), a także stosowaniem dyskryminujących polityk i praktyk, odmawiając ludziom ich podstawowych praw człowieka (na przykład dostępu do opieki zdrowotnej, edukacji, mieszkań i prawa do tożsamości prawnej).
Formalne instytucje, publiczne i prywatne, kształtują negatywne doświadczenia związane z ubóstwem poprzez debatę publiczną oraz projektowanie, ustanawianie i wdrażanie polityki i usług. Tworząc politykę, instytucje mają tendencję do odzwierciedlania i wzmacniania dyskryminujących postaw i praktyk, a nie do ich kwestionowania.
Podobnie, opracowanie i wdrażanie polityk ma tendencję do wykluczania osób doświadczających ubóstwa i nie reagowania w odpowiedni sposób lub nie zaspokajania ich podstawowych potrzeb. Ubóstwo utrzymuje się nawet w krajach wysoko rozwiniętych po dziesięcioleciach programów ochrony socjalnej, a zamiast kwestionować źle opracowane i nieodpowiednie polityki i praktyki, osoby żyjące w ubóstwie są wciąż obwiniane. Często osoby dotknięte ubóstwem uważają, że ich interakcje z instytucjami charakteryzują się osądem, podporządkowaniem, dostosowaniem się i kontrolą. Ludzie czują się odrzuceni, nieadekwatni lub upokorzeni, a kiedy próbują wyjść z ubóstwa, nie mogą uzyskać dostępu lub odmawia się im wsparcia, którego potrzebują od instytucji, które mają obowiązek ich wspierać i wzmacniać. W niektórych częściach świata złe traktowanie rodzin żyjących w ubóstwie przez instytucje stanowi także powód do niepokoju, ponieważ postawy i praktyki państwowych instytucji sprawiają, że rodzice czują się nieadekwatni lub wstydzą się swojej sytuacji i obawiają się odebrania dzieci.
„Nie jesteśmy postrzegani jako rodziny, które potrzebują pomocy lub wsparcia, ale jako rodzice, którzy zawiedli. Nasze warunki życia nie są brane pod uwagę. Takie postrzeganie porażki zniekształca relacje między rodzicami a specjalistami i staje się pretekstem do powielania dominacji instytucji nad rodzicami”. – Europejskie seminarium „Budowanie przyszłości bez ubóstwa dla dzieci: rodzice i społeczeństwo razem” (listopad 2023)
Złe traktowanie przez społeczeństwo i instytucje wzajemnie na siebie oddziałują i wzmacniają się, podsycając tę podwójną przemoc i pogłębiając niesprawiedliwość. Kluczowe znaczenie ma zrozumienie ubóstwa i tego, w jaki sposób różne formy przemocy i dominacji oddziałują na siebie nawzajem i wpływają na ludzi dotkniętych ubóstwem.
Ludzie doświadczający ubóstwa stoją przed trudnymi wyborami i nie mają prawa głosu w decyzjach podejmowanych przez władze. Życie w ubóstwie oznacza bycie ignorowanym, wykluczanym i wykorzystywanym, doświadczanie intensywnego cierpienia fizycznego, psychicznego i emocjonalnego – poczucia niepewności, strachu i desperacji. Biorąc pod uwagę głęboko zakorzenione dyskryminujące postawy i praktyki, ludzie czują się również pozbawieni nadziei i mocy sprawczej. Codzienne doświadczenia niesprawiedliwości i dehumanizacji obniżają poczucie własnej wartości, niszczą osobistą sprawczość, pozbawiają ludzi godności i szansy na wyjście z ubóstwa. Złe traktowanie przez społeczeństwo i instytucje jest katastrofalną utratą potencjału ludzkiego dla społeczeństwa.
„Kiedy żyjesz w skrajnym ubóstwie, jesteś uwikłany w złożony system relacji władzy i dominacji. Musimy przyjąć systemowe podejście, aby pokazać, w jaki sposób te różne wymiary oddziałują na siebie nawzajem.” – Konsultacje na temat 17 października, Forum na rzecz Walki z Ubóstwem (marzec 2024)
Wspólne działania na rzecz sprawiedliwych, pokojowych i inkluzywnych społeczeństw
Zrównoważone cele rozwoju (SDG 16) mają na celu osiągnięcie pokojowych i inkluzywnych społeczeństw, zapewnienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości dla wszystkich oraz budowanie skutecznych, odpowiedzialnych i inkluzywnych instytucji na wszystkich szczeblach. Ludzie na całym świecie powinni być wolni od wszelkich form przemocy, w tym trwałej przemocy wynikającej z ubóstwa. Wolność od przemocy ubóstwa zostanie osiągnięta tylko wtedy, gdy dyskusje i działania na rzecz jego likwidacji przestaną być prowadzone bez udziału osób, które są nim najbardziej bezpośrednio dotknięte. Musimy dostrzec i zrozumieć, że ubóstwo utrzymuje się z powodu niesprawiedliwych systemów, dyskryminacji strukturalnej, celowych przepisów, polityk i działań, w tym wyzyskujących praktyk gospodarczych, które naruszają nieodłączne podstawowe prawa człowieka.
Polityka i praktyki mające na celu wyeliminowanie ubóstwa muszą być oparte na dowodach. Osoby posiadające bezpośrednią wiedzę wynikającą z doświadczenia ubóstwa muszą być w pełni zaangażowane w tworzeniu polityk od początku do końca, uczestnicząc w sposób znaczący w projektowaniu, wdrażaniu i ocenie strategii walki z ubóstwem, które skutecznie będą rozwiązywać widoczne i ukryte wymiary ubóstwa.
Podejmowanie zdecydowanych kroków w kierunku sprawiedliwych, pokojowych i integracyjnych społeczeństw obejmuje:
- Stworzenie warunków, w których osoby z doświadczeniem życia w ubóstwie będą mogły dzielić się swoją wiedzą, a ta wiedza zostanie uznana i doceniona;
- Wspieranie działań umożliwiających osobom żyjącym w ubóstwie odzyskanie pewności siebie i sprawczości w działaniu oraz
- Uznanie wkładu, jaki osoby doświadczające ubóstwa wnoszą do społeczeństwa oraz ich bezcennej, opartej na doświadczeniu wiedzy na temat polityki i praktyk związanych z ubóstwem.
Aby przezwyciężyć naszą zbiorową nieskuteczność wobec problemu ubóstwa, wzywamy wszystkich do podjęcia tych zdecydowanych kroków i wspólnego działania na rzecz promowania skutecznych, odpowiedzialnych i integracyjnych instytucji, które będą odpowiednio, skutecznie i z szacunkiem reagować na potrzeby osób pozostawionych w tyle.
Obchodzony od 1987 roku jako Światowy Dzień Sprzeciwu wobec Nędzy i uznany przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 1992 roku, Międzynarodowy Dzień Walki z Ubóstwem promuje dialog i zrozumienie między ludźmi żyjącymi w ubóstwie, ich społecznościami i całym społeczeństwem. „Jest to okazja do uznania wysiłków i zmagań ludzi żyjących w ubóstwie, szansa dla nich, aby ich obawy zostały wysłuchane, a także moment, aby uznać, że osoby żyjące w ubóstwie odgrywają kluczową rolę w walce z nim. (Organizacja Narodów Zjednoczonych, Raport Sekretarza Generalnego, A/61/308, par. 58) Więcej informacji o inicjatywach, wydarzeniach i działaniach z okazji 17 października na całym świecie można znaleźć na: Strona internetowa UNDESA,
Międzynarodowy Komitet 17 Października
12 rue Pasteur F-95480 Pierrelaye, Francja -international.committee@oct17.org
Uwaga: Niniejszy dokument koncepcyjny czerpie inspirację z globalnych konsultacji na temat 17 października z osobami doświadczającymi ubóstwa i organizacjami ściśle z nimi współpracującymi, przeprowadzonych przez Forum na rzecz przezwyciężenia skrajnego ubóstwa oraz badań partycypacyjnych nad ukrytymi wymiarami ubóstwa, przeprowadzonych przez ATD Czwarty Świat i Uniwersytet Oksfordzki. Poglądy zawarte w niniejszym dokumencie nie zawsze odzwierciedlają poglądy Organizacji Narodów Zjednoczonych lub jej państw członkowskich.