Rzecznik Praw Społecznych, raport z badań ankietowych

Wstęp

Niniejszy raport przedstawia wyniki badań kwestionariuszowych przeprowadzonych w latach 2018–2019 w ramach projektu Nasze Głosy zrealizowanego przez stowarzyszenie ATD Czwarty Świat. Głównym celem projektu jest wprowadzenie w Polsce instytucji rzecznika w obszarze pomocy społecznej (ostatecznie wybrano nazwę Rzecznik Praw Społecznych). Rzecznik miałby stać na straży przestrzegania praw osób doświadczających ubóstwa i wykluczenia społecznego oraz dbać o to, by były eliminowane absurdy biurokratyczne, które hamują efektywne funkcjonowanie systemu wsparcia socjalnego. Ankiety dotyczyły stosunku wybranych grup do pomysłu wprowadzenia takiej funkcji w polskim systemie prawnym. O zdanie zapytaliśmy 1) obywateli (osoby korzystające i niekorzystające z pomocy społecznej), 2) pracowników pomocy społecznej oraz 3) pracowników naukowych zajmujących się badaniem polityki społecznej i problemów społecznych (nazywanych w raporcie w skrócie naukowcami). Chcieliśmy w ten sposób dowiedzieć się, czy podjęta przez nas inicjatywa znajdzie zrozumienie i pozytywny oddźwięk poza gronem osób zaangażowanych w projekt Nasze Głosy.

Jesteśmy wdzięczni wszystkim respondentom za to, że zechcieli poświęcić swój czas na udzielenie odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu. Szczególne podziękowania należą się Polskiej Federacji Związków Pracowników Socjalnych i Pomocy Społecznej, która umożliwiła nam przeprowadzenie badania wśród swoich członków.

Raport składa się z czterech części. W pierwszej zaprezentowano metodologię badań, wyjaśniając różnice dotyczące prowadzenia badań w poszczególnych grupach. W drugiej omówiono wyniki badań. W trzeciej przedstawiono uwagi do koncepcji wprowadzenia rzecznika zgłoszone przez respondentów. Czwarta część zawiera najważniejsze wnioski z badań.

Metodologia badania

Badanie zostało przygotowane i zrealizowane przez zespół składający się z 1) osób z doświadczeniem ubóstwa i wykluczenia społecznego oraz korzystania z pomocy społecznej, 2) pracowników pomocy społecznej i wolontariuszy służb społecznych oraz 3) naukowców zajmujących się problematyką polityki społecznej, pomocy społecznej i pracy socjalnej. Zastosowano elementy metody krzyżowania wiedzy, która polega na łączeniu jej trzech rodzajów: wiedzy wynikającej z doświadczenia życia w ubóstwie, wiedzy wynikającej z praktyki codziennej pracy z osobami znajdującymi się w trudnych sytuacjach życiowych oraz wiedzy akademickiej. Miało to znaczenie zarówno przy projektowaniu kwestionariusza i realizacji samego badania, jak i doborze respondentów.

Zgodnie z metodyką krzyżowania wiedzy, nad pogłębioną diagnozą i skutecznym rozwiązywaniem problemów dotyczących ubóstwa powinno się pracować, korzystając z wiedzy zarówno osób żyjących w ubóstwie, jak i osób realizujących programy pomocy społecznej oraz badaczy problemów społecznych i polityk publicznych. O zdanie zapytaliśmy trzy grupy: 1) obywateli (korzystających i niekorzystających z pomocy społecznej), 2) pracowników pomocy społecznej oraz 3) naukowców.

Krzyżowanie wiedzy było ważne przy konstruowaniu kwestionariusza. Z jednej strony korzystaliśmy z wiedzy akademickiej dotyczącej metodologii tworzenia zestandaryzowanych narzędzi. Z drugiej jednak konieczne było dostosowanie języka kwestionariusza do potrzeb badanych grup oraz unikanie stygmatyzujących sformułowań. Wreszcie ankieta musiała uwzględniać potrzeby grup niekiedy skonfliktowanych, a zatem osób korzystających z pomocy społecznej oraz pracowników socjalnych. Obecność przedstawicieli osób z doświadczeniem ubóstwa i wykluczenia społecznego, pracowników socjalnych i akademików pozwoliła nam połączyć zasoby, by zmierzyć się z powyższymi wyzwaniami.

Zaangażowanie przedstawicieli trzech wymienionych grup miało także znaczenie przy realizacji samego badania. Ułatwiło nam dostęp do terenu, ponieważ mogliśmy działać, korzystając z naszych kontaktów w poszczególnych grupach. Szczegóły dotyczące tego, jak docieraliśmy do respondentów, przedstawione zostaną w następnej części.

Badania nie miały charakteru reprezentatywnego i prowadzono je różnymi metodami.  Obywatele ankietowani byli bezpośrednio przez osoby z doświadczeniem ubóstwa zaangażowane w projekt Nasze Głosy, które zostały w tym celu specjalnie przeszkolone. Do pracowników pomocy społecznej i naukowców skierowano ankiety internetowe. Ze względu na różnice w sposobach dobierania respondentów w poszczególnych grupach, a także odmienną formę prowadzenia badań, uzyskano ostatecznie bardzo zróżnicowane liczebnie próby. Należy jednak pamiętać, że celem badania było jedynie sprawdzenie, czy pomysł wprowadzenia nowej instytucji rzecznika spotka się z poparciem i akceptacją szerszego grona osób niż osoby zaangażowane w projekt. Chcieliśmy również zapoznać się z ewentualnymi wątpliwościami, jakie mogą formułować respondenci wobec pomysłu wprowadzenia rzecznika.

Ankieta z obywatelami

Pierwszym etapem badań było przeprowadzenie ankiety z obywatelami. Ponieważ chcieliśmy dotrzeć również do grup doświadczających ubóstwa i wykluczenia społecznego (w tym tak trudno uchwytnej grupy jak osoby bezdomne), a także osób o zróżnicowanych kompetencjach językowych, zdecydowaliśmy się na kwestionariusz zapośredniczony przez ankietera. Polegaliśmy na własnych zasobach, ankieterami zostali aktywiści ATD Czwarty Świat – osoby z doświadczeniem ubóstwa, korzystające obecnie lub w przeszłości z pomocy społecznej, w tym osoby mające za sobą kryzys bezdomności lub pozostające w nim. Ich zadaniem było dotarcie z kwestionariuszami do swoich środowisk w Warszawie i w Kielcach – dwóch lokalizacjach, w których działa ATD Czwarty Świat.

Wszyscy ankieterzy byli najpierw zaangażowani w tworzenie kwestionariusza i jako pierwsi go testowali – odpowiadali za wstępną weryfikację treści ankiety, a zatem to, czy jest napisana zrozumiałym językiem, czy nikogo nie stygmatyzuje, czy zawiera kwestie istotne dla osób z doświadczeniem ubóstwa i wykluczenia społecznego. Zostali również specjalnie przygotowani do wypełniania roli ankieterów podczas całodziennego szkolenia prowadzonego przez doświadczonych badaczy społecznych. Ostatecznie w okresie od 15 marca do 1 października 2018 r. przebadali łącznie 187 osób w swoich lokalnych społecznościach i sąsiedztwach.

Realizacja ankiety została poprzedzona pilotażem. Odbył się on 17 października 2017 r. podczas obchodów Międzynarodowego Dnia Walki z Ubóstwem, które miały miejsce w Kielcach. Zrealizowano go głównie wśród osób w kryzysie bezdomności. Celem pilotażu było sprawdzenie przede wszystkim, czy kwestionariusz ankiety jest zrozumiały, czy nie budzi trudnych emocji i czy powinien być wypełniany bezpośrednio przez respondentów, czy przez ankieterów, którzy z nimi rozmawiali. W wyniku pilotażu kwestionariusz został uproszczony. Zdecydowano również o tym, że rola ankietera jest niezbędna, gdyż wiele osób potrzebowało, by przeczytać im pytania z kwestionariusza.

Ankieta z pracownikami pomocy społecznej

Ankieta z pracownikami pomocy społecznej została prowadzona w formie internetowej. Wykorzystaliśmy do tego celu darmowe narzędzie google forms. Kwestionariusz ankiety został rozesłany do poszczególnych respondentów za pośrednictwem Polskiej Federacji Związków Pracowników Socjalnych i Pomocy Społecznej i bezpośrednio na adresy e-mailowe polskich ośrodków pomocy społecznej. Badanie zostało zrealizowane w grudniu 2018 r. i styczniu 2019 r. Ostatecznie otrzymaliśmy 391 wypełnionych ankiet z 2809 wysłanych, co daje zwrot na poziomie 13,9%. Na ankiety odpowiedziało 127 pracowników socjalnych, 58 starszych pracowników socjalnych, 73 specjalistów pracy socjalnej, 42 osoby na stanowiskach kierowniczych.

Na przeprowadzenie ankiet drogą internetową zdecydowaliśmy się z dwóch powodów. Po pierwsze, mogliśmy w ten sposób efektywniej dotrzeć do większej liczby osób. Jednocześnie istniało duże prawdopodobieństwo, że potencjalni respondenci ze względu na wykształcenie oraz charakter swojej pracy, w której obcowanie z narzędziami internetowymi jest częścią codzienności, nie będą mieli trudności z wypełnieniem kwestionariusza samodzielnie za pośrednictwem programu google forms. Po drugie, nie dysponowaliśmy wystarczającymi zasobami finansowymi ani organizacyjnymi, by zrealizować badanie face-to-face na szerszą skalę.

Ankieta z naukowcami

Ankieta z naukowcami zajmującymi się problematyką polityki społecznej, pomocy społecznej i pracy socjalnej również została przeprowadzona za pośrednictwem internetu z wykorzystaniem narzędzia google forms w styczniu/lutym 2019 r. Tym razem skorzystaliśmy z wiedzy i kontaktów przedstawicieli środowiska akademickiego, którzy uczestniczyli w projekcie Nasze Głosy. Dobraliśmy celowo grupę 92 naukowców z dużych ośrodków akademickich w Polsce, do których skierowaliśmy kwestionariusz. Ostatecznie otrzymaliśmy z powrotem 47 ankiet, co daje zwrot na poziomie 51%. W tej grupie znalazły się odpowiedzi od 18 osób ze stopniem doktora, 20 doktora habilitowanego i 8 profesorów.

Również w przypadku tej grupy respondentów – biorąc pod uwagę wykształcenie i znajomość tematu – uznaliśmy, że z powodzeniem możemy podjąć się realizacji ankiety internetowej. Pozwoliło to na zaoszczędzenie zasobów finansowych i organizacyjnych, a także dotarcie z pytaniami do osób z ośrodków akademickich w różnych miejscach Polski.

Wyniki badań

W tej części raportu przedstawiamy wyniki badań przeprowadzonych we wszystkich trzech grupach. Ponieważ kwestionariusze skierowane do poszczególnych grup różniły się jedynie szczegółami metryczki, prezentujemy rozkłady poszczególnych odpowiedzi w sposób porównawczy, pokazując, jak na poszczególne pytania odpowiadali obywatele, pracownicy pomocy społecznej i naukowcy.

Czy rzecznik jest potrzebny?

Na początku ankiety respondenci wypowiadali się na temat stosunku do pomysłu wprowadzenia funkcji rzecznika praw w obszarze pomocy społecznej. Zdecydowana większość respondentów we wszystkich badanych grupach zgadzała się, że wprowadzenie rzecznika jest potrzebne (łącznie 82%). Największe poparcie dla wprowadzenia rzecznika wyraziła grupa obywateli (87%), nieco mniejsze grupa naukowców (83%), a stosunkowo najmniejsze – choć i tak wyraźne – grupa pracowników pomocy społecznej (80%). Największy odsetek głosów przeciwnych był w grupie naukowców (9%), a największy odsetek niezdecydowanych wśród pracowników pomocy społecznej (14%). Należy jednak pamiętać, że liczebności grup są bardzo różne, co utrudnia jednoznaczne porównanie.

Uwaga: Pytanie brzmiało – Proszę określić swój stosunek do następującego zdania: Powołanie Rzecznika Praw w obszarze pomocy społecznej jest potrzebne.

Kogo ma reprezentować rzecznik?

Zadaliśmy respondentom pytanie, kogo reprezentować ma rzecznik. W wyniku prac nad kwestionariuszem z elementami metody krzyżowania wiedzy wyłoniliśmy trzy grupy, o które zapytaliśmy wprost w kwestionariuszu: 1) osoby korzystające z pomocy społecznej, 2) osoby niekorzystające z pomocy społecznej, ale będące w trudnej sytuacji życiowej, 3) pracownicy socjalni. Dodana została jeszcze otwarta kategoria „Inne grupy. Jakie?”, by umożliwić respondentom zaproponowanie również innych grup. Z tej możliwości skorzystała jednak tylko grupa obywateli: 11 respondentów wskazało osoby bezdomne, 8 wykluczone społecznie, a 2 niepełnosprawne. W tym pytaniu możliwy był wielokrotny wybór odpowiedzi.

Zdaniem obywateli rzecznik powinien reprezentować przede wszystkim osoby niekorzystające z pomocy, ale znajdujące się w trudnej sytuacji (87%) oraz osoby korzystające z pomocy społecznej (82%). Zdecydowanie mniej obywateli wskazało na to, że rzecznik powinien reprezentować również pracowników socjalnych (36%).

Zdaniem zdecydowanej większości pracowników pomocy społecznej rzecznik powinien reprezentować przede wszystkim interesy/prawa ich grupy zawodowej (97%). Zdecydowanie mniej pracowników pomocy społecznej wskazało, że rzecznik powinien reprezentować osoby korzystające z pomocy społecznej (42%) oraz osoby z niej niekorzystające, ale znajdujące się w trudnej sytuacji (25%).

Zdaniem naukowców rzecznik powinien reprezentować przede wszystkim osoby korzystające z pomocy społecznej (97,5%) oraz osoby z niej niekorzystające, ale znajdujące się w trudnej sytuacji (75%). Nieco mniej naukowców wskazuje na to, że rzecznik powinien reprezentować również pracowników socjalnych (62,5%).

Ponieważ pytanie dopuszczało wielokrotny wybór odpowiedzi, respondenci zaznaczali często więcej niż jedną z grup. Poniżej, w tabeli 3, zestawiono wszystkie konfiguracje, w jakich odpowiadano na pytanie o grupy, które powinien reprezentować rzecznik:

• Wśród obywateli najczęściej zaznaczano, że odbiorcami powinni być zarówno korzystający, jak i niekorzystający z pomocy społecznej, ale znajdujący się w trudnej sytuacji; znacznie rzadziej wskazywano, że powinni to być korzystający i pracownicy socjalni (2%) oraz niekorzystający i pracownicy socjalni (1%); najrzadziej wskazywano samych pracowników socjalnych (0,5%).
• Wśród pracowników pomocy społecznej dominował pogląd, że ze wsparcia rzecznika powinna korzystać tylko ich grupa zawodowa; na drugim miejscu, choć o ponad połowę rzadziej, wskazywano, że powinni to być zarówno korzystający z pomocy, jak i pracownicy socjalni (22,5%), a zaraz za tym wszystkie wymienione w pytaniu grupy (18%); bardzo rzadko wskazywano tylko korzystających z pomocy jako grupę docelową (0,5%).
• Wśród naukowców najczęściej wskazywano wszystkie wymienione grupy jako beneficjentów wsparcia (45%), w następnej kolejności zaś zaznaczano korzystających i niekorzystających z pomocy (30%); konfiguracja korzystający z pomocy i pracownicy socjalni pojawiała się rzadziej (15%); na pracowników socjalnych jako jedynych beneficjentów pomocy wskazywano zaś znacznie rzadziej (7,5%).

Zadania rzecznika

Wszystkich ankietowanych zapytaliśmy o zadania przyszłego rzecznika. Dokonywali oni wyboru spośród siedmiu zaproponowanych odpowiedzi. Można było zaznaczyć maksymalnie trzy, które uznało się za najważniejsze. Istniała również możliwość zaproponowania innego zadania, jednak nikt z niej nie skorzystał, co sugeruje, że przedstawiona w kwestionariuszu lista była wyczerpująca. W tabeli 4 przedstawiono wybory poszczególnych grup respondentów.

Obywatele wskazywali najczęściej odpowiednio: 1) zapewnienie bezpłatnego doradztwa i informacji prawnej dla osób podlegających jego ochronie (1); 2) współdziałanie z organizacjami publicznymi i niepublicznymi, by skuteczniej walczyć z ubóstwem i wykluczeniem społecznym (4); 3) reprezentowanie osób w postępowaniach sądowych i administracyjnych (5); 4) występowanie do organów publicznych w imieniu osób podlegających ochronie rzecznika (2).

Zdaniem pracowników pomocy społecznej do najważniejszych zadań należało: 1) występowanie z wnioskami o zmiany prawne, organizacyjne, finansowe i inne, które usprawniałyby działanie systemu pomocy społecznej (6); 2) zapewnienie bezpłatnego doradztwa i informacji prawnej dla osób podlegających jego ochronie (1); 3) reprezentowanie osób w postępowaniach sądowych i administracyjnych (5), 4) występowanie do organów publicznych w imieniu osób podlegających ochronie rzecznika (2).

Naukowcy uznali, że najważniejszymi zadaniami są: 1) występowanie z wnioskami o zmiany prawne, organizacyjne, finansowe i inne, które usprawniałyby działanie systemu pomocy społecznej (6); 2) występowanie do organów publicznych w imieniu osób podlegających ochronie rzecznika (2); 3) zapewnienie bezpłatnego doradztwa (1), 4) reprezentowanie osób w postępowaniach sądowych i administracyjnych (5).

Do zadań wskazywanych najczęściej przez wszystkie grupy należały zatem: 1) występowanie z wnioskami o zmiany prawne, organizacyjne, finansowe i inne, które usprawniałyby działanie systemu pomocy społecznej (6); 2) zapewnienie bezpłatnego doradztwa i informacji prawnej dla osób podlegających jego ochronie (1); 3) występowanie do organów publicznych w imieniu osób podlegających jego ochronie (2); 4) reprezentowanie osób podlegających jego ochronie w toczących się postępowaniach sądowych i administracyjnych (5).

Gdzie powinno być biuro rzecznika?

Respondenci zostali zapytani o to, gdzie ich zdaniem powinno znaleźć się biuro rzecznika. Mieli do wyboru 8 możliwych lokalizacji. Jeśli żadna nie wydawała im się właściwa, mogli zgłosić inną sugestię. Ponieważ własne sugestie respondentów pojawiały się rzadko, zostaną omówione oddzielnie.

Obywatele najczęściej wskazywali, że biuro rzecznika powinno działać przy ośrodku pomocy społecznej, urzędzie gminy lub organizacji pozarządowej. Pracownicy pomocy społecznej widzieli je przy ośrodku pomocy społecznej, urzędzie gminy lub starostwie powiatowym. Natomiast naukowcy przy administracji centralnej, urzędzie marszałkowskim lub urzędzie gminy.

Wśród odpowiedzi „inne, jakie?” znalazły się następujące propozycje:

• Obywatele: usytuowanie zapewniające niezależność (9 odpowiedzi); na każdym poziomie administracyjnym (1 odpowiedź);
• Pracownicy pomocy społecznej: usytuowanie zapewniające niezależność (1 odpowiedź); Sejm RP (1 odpowiedź);
• Naukowcy: usytuowanie zapewniające niezależność (5 odpowiedzi); na wzór Rzecznika Praw Dziecka (1 odpowiedź).

Dominującą odpowiedzią w kategorii „inne, jakie” było usytuowanie zapewniające niezależność. Wynika z tego, że respondenci decydujący się na wpisanie własnej odpowiedzi nie mieli konkretnego wyobrażenia poziomu administracyjnego czy urzędu, przy którym miałby działać rzecznik. Za najistotniejsze przy podejmowaniu tej decyzji uznawali natomiast dążenie do zabezpieczenia rzecznika przed naciskami politycznymi i uwikłaniem w interesy polityczne.

Uwagi zgłaszane przez respondentów

W kwestionariuszu przewidzieliśmy miejsce na zgłaszanie uwag. Osoby, które w pierwszym pytaniu zaznaczyły, że nie widzą potrzeby wprowadzenia funkcji rzecznika, odsyłane były od razu do ostatniego pytania, w którym proszone były o uzasadnienie swojej odpowiedzi. Pozostałe osoby, jeśli tylko chciały, mogły pod koniec wypełniania kwestionariusza wpisać swoje uwagi. W następnych częściach omawiamy po kolei zgłoszone uwagi, które pojawiły się w każdej z badanych grup.

Uwagi w grupie obywateli

W grupie obywateli uwagi zgłosiło 18 respondentów. Najczęściej po prostu podkreślano potrzebę wprowadzenia rzecznika (7 osób). Nieco mniej uwag odnosiło się do postulatu prowadzenia przez niego nadzoru nad różnymi instytucjami pomocowymi – głównie schroniskami dla osób bezdomnych (3 osoby). Poza tym respondenci wskazywali także na to, że urząd jest niepotrzebny, będzie generował dodatkowe koszty i zbędne etaty (2 osoby).

Uwagi dotyczące tego, że urząd rzecznika jest niepotrzebny / będzie generował dodatkowe koszty i zbędne etaty, zostały sformułowane przez osoby przeciwne wprowadzeniu tego rozwiązania. Daje to wskazówki odnośnie przesłanek stojących za opiniami, że wprowadzenie rzecznika jest niepotrzebne.

Uwagi pracowników pomocy społecznej

W grupie pracowników pomocy społecznej zgłoszono 53 uwagi. Najczęściej podkreślano, że to pracownicy socjalni są grupą potrzebującą wsparcia rzecznika (24 osoby). Nieco mniej uwag dotyczyło tego, że urząd jest niepotrzebny, będzie generował dodatkowe koszty i zbędne etaty (10 osób). Pracownicy pomocy społecznej wyraźnie podkreślali także, że ważne jest dla nich, by rzecznik miał wpływ na wprowadzanie zmian, a nawet reorganizację systemu pomocy społecznej (6 osób).

Uwagi dotyczące tego, że urząd rzecznika jest niepotrzebny / będzie generował dodatkowe koszty i zbędne etaty, zostały sformułowane przez osoby przeciwne wprowadzeniu tego rozwiązania.

Opinia, że to pracownicy socjalni potrzebują rzecznika, pojawiała się wyraźnie nie tylko wśród osób popierających wprowadzenie urzędu, lecz także wśród niezdecydowanych oraz przeciwnych temu działaniu. Oznacza to, że niezdecydowani i przeciwni być może poparliby pomysł wprowadzenia rzecznika reprezentującego jedynie interesy/prawa pracowników socjalnych.

Wśród popierających pomysł wprowadzenia rzecznika wyraźnie widoczne było także oczekiwanie, by był on osobą dobrze przygotowaną merytorycznie do wykonywania powierzonych zadań.

Uwagi w grupie naukowców

W grupie naukowców zgłoszono 21 uwag. Najczęściej przewijała się uwaga, że urząd jest niepotrzebny, będzie generował dodatkowe koszty i zbędne etaty (6 osób). Niewiele rzadziej podkreślano, że wprowadzenie rzecznika jest bardzo potrzebne (4 osoby). Naukowcy wskazywali także, że rzecznik powinien być otwarty na współpracę z innymi podmiotami (3 osoby) oraz niezależny (3 osoby).

Podobnie jak w pozostałych grupach, uwagi dotyczące tego, że urząd rzecznika jest niepotrzebny / będzie generował dodatkowe koszty i zbędne etaty, zostały sformułowane przez osoby przeciwne wprowadzeniu tego rozwiązania.

Podsumowanie

Zdecydowana większość respondentów opowiedziała się za wprowadzeniem funkcji rzecznika praw w obszarze pomocy społecznej. Największe poparcie dla powołania go wyraziła grupa obywateli (87%). Największy odsetek głosów przeciwnych wprowadzeniu tej funkcji był w grupie naukowców (9%), a największy odsetek niezdecydowanych wśród pracowników pomocy społecznej (14%).

Nie ma wśród respondentów zgody co do tego, jakie grupy powinien reprezentować rzecznik:

• Obywatele i naukowcy najczęściej uznają, że reprezentowane powinny być przede wszystkim osoby znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej. Jednocześnie nie są w pełni zgodni, czy powinni to być przede wszystkim korzystający czy niekorzystający z pomocy społecznej. Najwięcej respondentów spośród obywateli wskazało, że rzecznik powinien przede wszystkim troszczyć się o prawa i interesy osób niekorzystających z pomocy społecznej, ale znajdujących się w trudnej sytuacji (87%);
• Najwięcej respondentów z grupy naukowców wskazało na osoby korzystające z pomocy społecznej (97,5%). Respondenci z obu grup rzadziej wskazują pracowników socjalnych jako grupę wymagającą ochrony (36% wśród obywateli i 62,5% wśród naukowców);
• Inaczej wskazują pracownicy pomocy społecznej, którzy w zdecydowanej większości uważają, że przede wszystkim ich grupa zawodowa powinna być reprezentowana przez rzecznika (97%). Wyraźnie mniej pracowników pomocy społecznej opowiada się za tym, że rzecznik powinien reprezentować osoby korzystające z pomocy społecznej (42%) oraz osoby z niej niekorzystające, ale znajdujące się w trudnej sytuacji (25%).

Za najważniejsze zadania rzecznika uznawano najczęściej:

• Zapewnienie bezpłatnego doradztwa i informacji prawnej dla osób podlegających jego ochronie.
• Występowanie do organów publicznych w imieniu osób podlegających jego ochronie.
• Reprezentowanie osób podlegających jego ochronie w toczących się postępowaniach sądowych i administracyjnych.

Obywatele oraz pracownicy pomocy społecznej widzieli biuro rzecznika przede wszystkim przy OPS i urzędzie gminy, natomiast naukowcy jako urząd centralny i przy urzędzie miasta/gminy. Wśród osób, które wykorzystały opcję zgłoszenia własnej propozycji usytuowania biura, najczęściej podkreślano, że najważniejsze jest to, by pozwalało ono rzecznikowi zachować niezależność od wpływów politycznych.

Najczęściej przewijającą się uwagą osób przeciwnych wprowadzeniu rzecznika w ramach każdej z grup była obawa, że urząd ten jest niepotrzebnym mnożeniem etatów i będzie generował zbędne koszty.

MARIANNA ZIELEŃSKA

Artykuł pochodzi z publikacji “Idea Rzecznika Praw Społecznych wypracowana przez ATD Czwarty Świat”. Całość można zobaczyć tu: Idea Rzecznika Praw Społecznych

Projekt „Nasze Głosy” jest finansowany przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014-2020.