Nasza przyjaciółka Tereliza (właśc. Teresa Elżbieta Braun) zmarła 20 kwietnia 2023 r. Aby uśmierzyć nasz żal, chcielibyśmy przypomnieć długą podróż, jaką odbyła z wieloma innymi członkami ATD Czwarty Świat.
Początki
Początki Terelizy w ATD były raczej powolne i chaotyczne. W październiku 1979 r. Bérengère Le Sonneur odwiedziła Polskę w ramach przygotowań do nadchodzącej podróży Józefa Wrzesińskiego do Polski przy wsparciu Programu Rozwoju Społecznego dla Europy realizowanego przez Organizację Narodów Zjednoczonych. W ten sposób Tereliza poznała swojego pierwszego członka ATD.
Miała w zwyczaju żartobliwie wspominać, jak jeden z jej przyjaciół pewnego razu zadzwonił do niej, informując, że Bérengère chce dowiedzieć się wszystkiego, czego można, o ubóstwie w Polsce. Ten przyjaciel potrzebował wsparcia Terelizy, ponieważ nie wiedział już, co zrobić z Bérengère. Zgodzili się, że Bérengère spotka się z Terelizą w Kielcach. Tereliza wspominała, że Bérengère przybyła o godzinie 20:00 i miała odjechać następnego dnia w południe i pomimo krótkiego czasu, Bérengère „musiała dowiedzieć się wszystkiego o ubóstwie”. W ten sposób Tereliza dowiedziała się o ATD Czwarty Świat.
Po upadku muru berlińskiego podjęto próby wznowienia kontaktów. W okresie majowo-czerwcowym 1991 r. Bérengère powróciła do Polski na dwa tygodnie wraz z Maschą Join-Lambert, inną stałą wolontariuszką. Przybyły do Kielc 30 maja 1991 r., w dniu urodzin Terelizy, na co Tereliza miała w zwyczaju zwracać uwagę. Podczas tej okazji spotkali się z Terelizą i Anną Śleźnik w domu opieki dla osób starszych (Dom Pomocy Społecznej im. Florentyny Malskiej w Kielcach), prowadzonym przez byłą modową dziennikarkę Grażynę Łęską-Baranowicz, przyjaciółkę Anny.
Tak rozpoczęła się wieloletnia przyjaźń i owocna współpraca Terelizy z Przyjaciółmi Ruchu. Przez następne lata przekroczono wiele ważnych kamieni milowych; tak wiele, że niemożliwe byłoby wymienienie ich wszystkich. Oto kilka przykładów…
Rozwój ATD w Polsce
Pod koniec maja 1992 r. Anna i Tereliza wzięły udział wraz z innymi Polakami w letnim seminarium zorganizowanym przez ATD na temat “Wielkiej biedy, demokracji i praw człowieka w Europie”, które odbyło się w Berlinie. Była to okazja, aby zgromadzić ludzi zaangażowanych w pomoc osobom żyjącym w skrajnym ubóstwie z całej Europy.
W czerwcu 1993 r. Anna i Tereliza zorganizowały seminarium dla pracowników socjalnych w Kielcach na temat “Pomocy społecznej w województwie kieleckim”, w którym członkowie ATD uczestniczyli i pomagali jako wolontariusze. Mascha Joint-Lambert została nawet zaproszona, aby otworzyć spotkanie przemówieniem na temat ATD Czwarty Świat. Tereliza uważała, że spotkanie “nie powinno być zbyt teoretyczne”, dlatego zorganizowała spotkanie ze swoimi sąsiadami, Jolantą i Sylwestrem Dworaczkami oraz trzema członkami ATD: Maschą Joint-Lambert, a także Marie-Claire i Claude Mormont.
Tereliza została zaproszona jako tłumaczka do Stanów Zjednoczonych w ramach Międzynarodowego Roku Rodziny ONZ. Z tej okazji ATD zorganizowało Drugi Światowy Kongres Rodzin Czwartego Świata, który odbył się w październiku 1994 r. w Nowym Jorku, w siedzibie ONZ. Dworaczkowie byli jednymi z 350 delegatów bardzo ubogich rodzin z całego świata.
W maju 1996 r. w Pierrelaye we Francji odbyło się międzynarodowe seminarium pod hasłem “Dotarcie do najuboższych”, współorganizowane przez UNICEF i ATD Czwarty Świat. Tereliza i Anna Śleźnik były wśród uczestników. W czerwcu 1996 r. Tereliza była w grupie delegatów uczestniczących w spotkaniu w Genewie (Szwajcaria) z Boutrosem Boutrosem-Ghalim, wówczas Sekretarzem Generalnym Organizacji Narodów Zjednoczonych, w ramach Międzynarodowego Roku ONZ na rzecz Wyeliminowania Ubóstwa. W swoich notatkach Tereliza zaznaczyła (po francusku): “Nasze wyzwanie – zdobyć serce pana Boutrosa-Ghaliego”.
W czerwcu 1997 r. Alwine de Vos van Steenwijk, prezes ATD International, udała się do Polski na dziesięć dni wraz z innymi członkami ATD. Tereliza i Anna Śleźnik zorganizowały spotkanie z nią w Kielcach, w klubie “PLUS” (Klub Wspierająco-Integrujący “Plus” przy TPD). W sierpniu 1997 r. Tereliza pojechała do Paryża jako tłumaczka wraz z grupą młodych ludzi na Światowe Dni Młodzieży Kościoła Katolickiego. Z tej okazji papież Jan Paweł II odczytał Uniwersalną Modlitwę Józefa Wrzesińskiego przed Płytą Praw Człowieka, którego uroczyste otwarcie miało miejsce 17 października 1987 r.
W grudniu 1998 r. w siedzibie Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach zorganizowano konferencję. Louis Join-Lambert, Anna Śleźnik i Grażyna Pisarczyk zostali zaproszeni jako prelegenci. W październiku 1999 r. Tereliza wróciła do Berlina na wydarzenie ATD zorganizowane w ramach Międzynarodowego Dnia Walki z Ubóstwem. W sierpniu 2000 r. Anna Śleźnik i Terelizawzięły udział w spotkaniu w Charmey (Szwajcaria), zorganizowanym przez ATD na temat: “Co absolutnie pragniemy osiągnąć w Europie w nadchodzących latach?”.
Tworzenie i rozwijanie oddziału ATD w Polsce w latach 90. nie było łatwym zadaniem dla Terelizy. Jak wiele razy opowiadała członkom ruchu, którzy przeprowadzali z nią wywiady na temat początków ATD w Polsce, w latach 90. często wątpiła, czy uda jej się to kiedykolwiek osiągnąć.
W listopadzie 2000 r. spotkanie zorganizowane przez ATD na temat “Bieda: Wyzwanie dla Nowej Europy” w Kielcach i Radomiu okazało się bardzo ważne dla przyszłości Ruchu w Polsce. Dwie osoby, które w tamtym czasie spały na dworcu kolejowym i w schronisku dla bezdomnych, zostały zaproszone do udziału w spotkaniu przez ojca Andrzeja Drapałę z Caritas. Po spotkaniu niektórzy ludzie z ATD zostali zaproszeni, aby zobaczyć, jak i gdzie żyją osoby bezdomne na dworcu. Po tym spotkaniu w Kielcach, uważanym przez niektórych Polaków za datę założenia ATD w Polsce, Tereliza i inni podjęli decyzję, aby poświęcić swój czas na pracę w schronisku dla bezdomnych Caritasu.
Jedno z tych spotkań w Wielkanoc następnego roku było szczególnie wzruszające dla Terelizy. Jak zauważyła, nie zostało zorganizowane z jej inicjatywy, ale przez same osoby w kryzysie bezdomności, które mieszkały w schronisku. Zdecydowano, że schronisko wyjątkowo będzie otwarte właśnie w czasie Wielkanocy (nie kilka dni wcześniej), i z tej okazji, jak wspomniała: “to oni zaprosili osoby żyjące na ulicy, które zwykle nie miały pozwolenia na przebywanie w schronisku, jako swoich “gości honorowych”.
Od 25 lutego do 2 marca 2002 r. Tereliza i Anna Śleźnik wzięły udział w tygodniu spotkań w Neudorfie i Chudopczycach (55 km od Poznania). Pod koniec spotkań rozważano organizację Europejskiego Uniwersytetu Powszechnego w Warszawie. Ostatecznie miało to miejsce w lutym 2004 r. i była to pierwsza taka konferencja, która odbyła się poza Brukselą. 17 października 2002 r. z inicjatywy członków ATD w Polsce doświadczających bezdomności, przed dworcem kolejowym w Kielcach postawiono krzyż ku pamięci “przyjaciół”, którzy zmarli na ulicy.
Powstanie Stowarzyszenia
W 2005 r. Fabienne i Pierre Klein byli pierwszymi wolontariuszami ATD, którzy przyjechali na stałe do Polski. Niedługo później powstało formalne stowarzyszenie. 24 maja 2005 r., krótko przed 73. urodzinami Terelizy, odbyło się założycielskie spotkanie “Stowarzyszenia Przyjaciół Międzynarodowego Ruchu ATD Czwarty Świat” w Warszawie, w którym wzięło udział 20 osób, w tym Tereliza. Statut stowarzyszenia był omawiany przez pięć dni.
W dniach 15 i 16 maja 2006 r. odbyła się konferencja naukowa pt. “Jan Paweł II stróżem ludzkiej rodziny” w budynku Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach. Pierre Klein i Tereliza Braun zostali zaproszeni do wygłoszenia przemówienia wieczorem 15 maja. Tytuł ich wystąpienia brzmiał: “Rodzina szansą na walkę z biedą – na podstawie doświadczenia Międzynarodowego Ruchu ATD Czwarty Świat”. W 2006 r. ATD zostało członkiem polskiego oddziału EAPN (Europejska Sieć Przeciwdziałania Ubóstwu), członkostwo, które trwa do dziś.
Od 22 do 26 maja 2006 r. dwóch polskich aktywistów wraz z Terelizą wzięło udział w międzynarodowym seminarium “Zakończenie skrajnego ubóstwa, droga do pokoju, czerpanie wiedzy z 17 października”, zorganizowanym w Montrealu( Kanada) celem oceny realizacji pierwszej dekady Organizacji Narodów Zjednoczonych na rzecz likwidacji ubóstwa (1997-2006) wraz z osobami doświadczającymi skrajnego ubóstwa.
W okresie od Wielkanocy do końca 2007 r. pełnomocnik Wojewody ds. Rodziny i Profilaktyki, Joanna Woźniak, zorganizowała Centrum Pomocy Rodzinie w Urzędzie Wojewódzkim, gdzie przedstawiciele organizacji pozarządowych z miasta pełnili codziennie dyżury. Przedstawicielka ATD, Tereliza, pełniła dyżur w poniedziałki.
Nagrody
Z tych powodów Tereliza Braun była dobrze znana w kręgach pomocy społecznej w Kielcach. Otrzymała dwie nagrody, jedną regionalną, a drugą krajową, odpowiednio w 2008 i 2011 r.. 21 listopada 2008 r., w Teatrze im. Stefana Żeromskiego w Kielcach, Tereliza otrzymała statuetkę “Świętokrzyski Anioł Dobroci” od Województwa Świętokrzyskiego. 4 czerwca 2011 r. została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
W grudniu 2009 r. została również wybrana Ambasadorką Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym (2010 r.) wraz z innymi polskimi osobistościami (Jan Mela, Sebastian Szydlik, Jolanta Fajkowska, Emilian Kamiński, Lidia Lewandowska i ks. Stanisław Słowik).
Wszystkie te wydarzenia, jak również wiele innych, stanowiły niewątpliwie świetne okazje dla Ruchu, który w Polsce jest niewielką organizacją, aby zaprezentować się władzom miejskim i służbom społecznym.
W ostatnich latach, gdy udzielała wywiadów na temat tego, w co ATD w Polsce powinno inwestować w przyszłości, Tereliza wspomniała, że korespondowała z więźniami. Martwił ją związek między skrajnym ubóstwem a wykluczeniem społecznym, które można zauważyć w życiorysach wielu osób trafiających do więzień. Wyraziła życzenie, aby ATD zbadało ten problem w Polsce, podobnie jak ATD zrobiło to w innych krajach. Niestety, nie miała okazji zobaczyć, jak to się stanie.
Żegnaj, Terelizo!
Żegnaj, Terelizo! Było wielkim przywilejem i zaszczytem współpracować z Tobą. Mamy nadzieję, że Twój przykład będzie inspiracją dla innych przez wiele pokoleń!
